1.Jakie są podstawowe sfery funkcjonowania człowieka?

Można wyróżnić kilka sfer, w zależności od tego, jak szczegółowe aspekty funkcjonowania bierze się pod uwagę. Do podstawowych należą:
-cielesna (dotyczy uwarunkowań biologicznych; większość zachodzących tu reakcji ma charakter odruchowy, popędowy; świadoma ich kontrola jest ograniczona)
-psychiczna (dotyczy intelektu, emocji, relacji z otaczającym światem - w tym z innymi ludźmi; w dużym stopniu podlega świadomej kontroli, jednak niektóre aspekty życia psychicznego mogą pozostawać nieuświadamiane)
-duchowa (dotyczy uczuć wyższych, doznań estetycznych i religijnych; rozwój tej sfery wymaga świadomego i systematycznego zaangażowania człowieka; potrzeby duchowe stanowią najwyższy szczebel na drabinie potrzeb i są realizowane dopiero wówczas, gdy zaspokojone są potrzeby podstawowe)

2.Co jest normalne, a co nie?

Wbrew pozorom, jednoznaczne określenie granicy pomiędzy normą a patologią nie jest takie proste. Zależy przede wszystkim od punktu odniesienia, czyli przyjętego kryterium. To co dla jednej osoby czy grupy osób, albo w danych okolicznościach jest normalne, nie musi takie być w innym przypadku. Można przyjąć, że normalne jest to, co: występuje statystycznie najczęściej, jest akceptowane w danej kulturze, nie pozostaje w sprzeczności z naturą, lub służy zdrowiu i dobremu samopoczuciu. Dla potrzeb nauki tworzy się różnego rodzaju klasyfikacje, jak np. medyczna klasyfikacja chorób. Należy jednak pamiętać, że mają one charakter pomocniczy i porządkujący, a ocena zdrowia człowieka wymaga uwzględnienia całego kontekstu jego funkcjonowania (m.in. przeszłości, warunków życia, aktualnej sytuacji, wewnętrznych uwarunkowań i przeżyć).

3.Czym jest zdrowie?

Definicji zdrowia jest bardzo wiele. Jedne ujmują zdrowie jako stan równowagi pomiędzy człowiekiem a otoczeniem oraz odpowiadającą jej równowagę wewnętrzną (Hipokrates), inne traktują je jako zespół pozytywnych cech, pozwalających na wykorzystanie wszelkich możliwości twórczych oraz osiągnięcie siły i szczęścia (Dubos). Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zdrowie jest stanem pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie jedynie brakiem choroby. Najnowsze definicje, nawiązujące do podejścia społeczno – ekologicznego, traktują zdrowie jako poddającą się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania szczytu własnych możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych, jaki do pozytywnego reagowania na wyzwania środowiska.

4.Dlaczego pojęcie zdrowia jest wielowymiarowe?

Kategoryczna ocena stanu zdrowia na dobry lub zły, tak samo jak rozróżnianie jedynie kategorii: zdrowy i chory, może nie odzwierciedlać stanu faktycznego. Zdrowie jest z jednej strony pewną dyspozycją, która podlega zmianom w zależności od warunków, z drugiej zaś strony jest procesem poszukiwania i utrzymywania równowagi. Stanowi więc zmieniający się punkt pomiędzy krańcami wyznaczanymi przez stan idealny i maksymalną patologię. Ponadto stan zdrowia można oceniać obiektywnie oraz subiektywnie. W pierwszym przypadku bierze się pod uwagę wyniki badań , w drugim – głównie samopoczucie.

5.Czym jest uwarunkowany stan zdrowia?

Na stan zdrowia ma wpływ wiele niezależnych czynników, które oddziałują również na siebie nawzajem. Do podstawowych należą:
-uwarunkowania genetyczne (związane zarówno z rozwojem osobniczym w trakcie życia płodowego, jak i z dziedziczeniem cech czy skłonności z pokolenia na pokolenie; w tym drugim przypadku stanowią najczęściej określoną predyspozycję, która ujawnia się dopiero wówczas, gdy zaistnieją dogodne okoliczności)
-środowisko życia i pracy (jest to szeroka kategorią, w skład której wchodzą takie aspekty, jak m.in.: ekologia, gospodarka, polityka, finanse, klimat psychologiczny; ogólnie mówiąc, jest to otoczenie, w którym człowiek żyje; największe znaczenie ma otoczenie najbliższe, czyli obok warunków mieszkaniowych i warunków pracy, przede wszystkim ludzie – rodzina, znajomi i współpracownicy; relacje z nimi w znaczący sposób wpływają na zdrowie i samopoczucie)
-zachowanie (jest to kategoria, która w największy stopniu zależy od decyzji człowieka; dotyczy zachowań wyznaczających tzw. styl życia, czyli m.in.: odżywiania się, aktywności fizycznej, dbania o zdrowie, spędzania czasu wolnego, radzenia sobie ze stresem)

6.Co pomaga zachować zdrowie i uniknąć chorób?

-organizowanie korzystnych warunków fizycznych życia i pracy (m.in. odpowiednia przestrzeń, temperatura, nasłonecznienie, minimalizacja hałasu i zanieczyszczeń, przyjemna kolorystyka, wygodne i estetyczne urządzenie wnętrz)
-zdrowy styl życia (m.in.: regularne i odżywcze posiłki, ograniczenie używek, aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, higiena osobista, brak nałogów)
-zachowania prozdrowotne (mające na celu ochronę lub poprawę własnego stanu zdrowia, np. szczepienia ochronne, badania kontrolne, korzystanie z porad lekarskich i wypełnianie zaleceń)
-higiena psychiczna (m.in.: konstruktywne radzenie sobie ze stresem, efektywny relaks, pozytywne relacje z innymi ludźmi, stabilna sieć wsparcia społecznego)

7.Jaki wpływ ma choroba na funkcjonowanie psychiczne człowieka?

Ogólna klasyfikacja chorób dzieli je na somatyczne oraz psychiczne. Choroby somatyczne to choroby ciała – od najlżejszych dolegliwości takich jak katar, po nagłe i ciężkie (np. zawał mięśnia sercowego czy uszkodzenie ciała), aż po przewlekłe (np. cukrzyca, nowotwór). Im dolegliwość jest poważniejsza i długotrwała, tym większy wpływ wywiera na funkcjonowanie psychiczne, dotykając obszaru myśli, emocji i zachowań. Można powiedzieć, że w tym przypadku zaburzenie życia psychicznego jest konsekwencją choroby somatycznej. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku chorób psychicznych, gdzie podstawowy problem stanowi zaburzone myślenie, przeżywanie czy zachowanie. Chociaż przyczyny choroby mogą mieć podłoże biologiczne (genetyczne czy neurohormonalne), jej przebieg może prowadzić do zaburzeń somatycznych, wyniszczenia, a nawet śmierci organizmu. Przykładem może być narkomania, depresja prowadząca do samobójstwa czy zaburzenia jedzenia.

autorka: Monika Bąk - Sosnowska