Gdzie i jak pracują psycholodzy teoretycy?

Jak w każdej dziedzinie wiedzy, tak samo w psychologii można rozróżnić część teoretyczną od praktycznej, chociaż wiele osób łączy obie te formy działalności. Psycholodzy teoretycy pracują głównie na wyższych uczelniach, gdzie:
-prowadzą badania naukowe, czyli np.: obserwują zachowania ludzi w konkretnych sytuacjach, śledzą przebieg różnych procesów psychicznych, opracowują testy czy kwestionariusze, analizują dostępne informacje związane z ich zawodowymi zainteresowaniami i sami piszą sprawozdania ze swojej pracy naukowej. Wszystko po to, aby odkrywać mechanizmy rządzące naszym przeżywaniem i zachowaniem oraz znajdować sposoby polepszania funkcjonowania w określonych obszarach. Np. psycholodzy społeczni mogą analizować sposoby porozumiewania się ludzi ze sobą,
a potem tworzyć konkretne zasady, które będą przydatne każdemu, kto chciałby lepiej dogadywać się z bliskimi czy współpracownikami.
-uczą kandydatów do zawodu psychologa i tych wszystkich, którym w przyszłej pracy wiedza psychologiczna może okazać się przydatna.

Gdzie pracują psycholodzy praktycy?

Obecnie coraz więcej jest miejsc, w których zatrudnieni są psycholodzy praktycy – od placówek Służby Zdrowia, po szkoły, poradnie, urzędy i firmy. Są to więc wszystkie te miejsca, w których podstawą działalności jest kontakt z innymi ludźmi. Rodzaj obowiązków wykonywanych przez psychologa zależy przede wszystkim od specyfiki miejsca pracy. Inne są potrzeby w firmie, zainteresowanej aby pracownicy działali efektywnie i lepiej radzili sobie ze stresem, inne zaś w szpitalu, gdzie pacjenci zmagają się z chorobą, cierpieniem i śmiercią.

Czym zajmują się psycholodzy praktycy?

Aby uporządkować ten szeroki zakres działań, można podzielić je następująco:

-psychoprofilaktyka – polega na informowaniu i wyjaśnianiu, aby ułatwić poradzenie sobie z istniejącymi zagrożeniami i zapobiec negatywnym wydarzeniom; może być skierowana np. do młodzieży i dotyczyć ryzyka, jakie niesie ze sobą nadużywanie alkoholu albo do przyszłych matek, które obawiają się porodu – informacje o jego przebiegu i reakcjach organizmu znacznie osłabiają lęk, co ułatwia współpracę z personelem i przyjście dziecka na świat.

-psychoedukacja – również ma na celu informowanie i wyjaśnianie, ale dotyczy raczej spraw, które już mają miejsce; polega np. na ukazaniu postaw czy zachowań, które wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie oraz na uczeniu sposobów radzenia sobie w określonych sytuacjach; z psychoedukacji mogą np. korzystać rodzice, którzy chcą się dowiedzieć jak zmienia się psychicznie ich dziecko w poszczególnych fazach rozwoju i jak można je wspomóc, albo rodzina osoby przewlekle chorej, którą niepokoją zmiany w zachowaniu chorego czy jej relacjach z otoczeniem.

-poradnictwo – pomaga w rozwiązywaniu konkretnych problemów, ale nie oznacza tego samego co popularne „radzenie”; psycholog nie daje gotowej recepty, ale naświetla możliwe przyczyny danego problemu, skutki jakie powoduje oraz możliwości działania, które można podjąć w tej sytuacji, wraz z ich konsekwencjami; poradnictwo wiąże się z szerszym spojrzeniem na daną sytuację i ukazaniem aspektów, z których sam zainteresowany mógł nie zdawać sobie sprawy, a które ułatwiają znalezienie rozwiązania; np. żona, która opowiada o nieporozumieniach z mężem może dostrzec, że często sama je prowokuje określony zachowaniem oraz może nauczyć się, jak te zachowania zmienić.

-doradztwo – najbardziej popularne jest w dziedzinach związanych z biznesem, mediami czy polityką; polega na wykorzystaniu wiedzy psychologicznej dla osiągnięcia sukcesu; np. właściciel firmy może poprosić psychologa o pomoc w rekrutacji nowych pracowników pod kontem ich predyspozycji do danej pracy, albo polityk o pomoc w odpowiedniej autoprezentacji.

-mediacja – polega na pomocy w szukaniu kompromisu pomiędzy dwoma stronami konfliktu; sytuacja taka może mieć miejsce w pracy – np. kiedy załoga nie może porozumieć się z kierownictwem, w rodzinie – np. kiedy małżonkowie nie mogą dogadać się w kwestii wychowania dzieci, ale też w różnych sytuacjach ekstremalnych – np. gdy psycholog policyjny negocjuje ze stojącym na dachu samobójcą.

-orzecznictwo – dotyczy przede wszystkim funkcjonowania psychicznego człowieka; ma na celu stwierdzenie czy jest on sprawny umysłowo, jaki wpływ wywarły na nim sytuacje, których doświadczył, czy może odpowiadać za popełnione czyny, czy jest w stanie wykonywać powierzone mu zadania lub takie, o które dopiero się ubiega; psycholodzy orzecznicy pracują na zlecenie określonych instytucji, np. sądu, policji, wojska, ZUSu; przeprowadzają m.in. badania psychotechniczne kierowców i badania związane z pozwoleniem na broń.

-interwencja kryzysowa – jest formą pomocy w nagłych, dramatycznych sytuacjach; polega na zapewnieniu bezpieczeństwa, zorganizowaniu podstawowych środków do życia, udzieleniu wsparcia i stworzeniu warunków do odreagowania emocjonalnego i pogodzenia się z faktami; znajduje zastosowanie w przypadku wydarzeń o większym zasięgu, np. klęska żywiołowa, wypadki komunikacyjne, ale też w odniesieniu do pojedynczych osób, np. ofiar przemocy czy gwałtów.

-rehabilitacja psycho – społeczna – jest formą pomocy dla osób powracających do zdrowia po ciężkiej chorobie czy urazie; ma na celu pomoc w przystosowaniu się do nowej sytuacji i odbudowaniu relacji ze światem; np. osoba, która uległa wypadkowi i straciła kończynę, musi nie tylko nauczyć się na nowo wykonywać codzienne czynności, ale też pogodzić się z tym, co się stało, zaakceptować siebie i odnaleźć sens swojego życia.

-psychoterapia – jej celem jest dokonanie trwałej zmiany w sposobie przeżywania czy zachowania człowieka po to, aby mógł on czuć się zdrowszym i bardziej szczęśliwym; korzystają z niej zarówno osoby chore, narzekające na konkretne objawy czy trudności, ale też osoby zdrowe, pragnące rozwinąć własne możliwości; na psychoterapię może się zgłosić np. osoba, która ma za sobą wiele nieudanych związków i chce poznać ewentualne nieuświadamiane wcześniej przyczyny takiego obrotu spraw oraz uwolnić się od tego swoistego fatum.

autorka: Monika Bąk - Sosnowska