1.Dlaczego chorujemy?

Zwykle, kiedy doszukujemy się przyczyn konkretnego zaburzenia czy choroby dochodzimy do wniosku, że miało w tym swój udział kilka czynników. Mogą to być zarówno czynniki zewnętrzne - niezależne od człowieka, jak i wewnętrzne – związane z jego indywidualnym funkcjonowaniem. Mogą być obiektywne, czyli takie, na które nie mamy bezpośredniego wpływu oraz subiektywne, czyli wynikające z naszego postrzegania danej sytuacji. Mogą mieć podłoże biologiczne albo psychologiczne, czyli wynikające z wewnętrznych przeżyć, przekonań czy relacji z innymi ludźmi.

2.Jakie znaczenie dla zdrowia mają emocje?

Doświadczanie emocji wiąże się z uwalnianiem w organizmie różnorodnych substancji chemicznych oraz ogólną zmianą jego aktywności. Zmiany te zaznaczają się w wielu obszarach, np. aktywności układu nerwowego, hormonalnego, pokarmowego, w napięciu mięśniowym, a przede wszystkim – w odporności psycho – fizycznej. Pozytywne emocje wzmacniają odporność i wydolność organizmu, negatywne je osłabiają i doprowadzają do większej podatności na czynniki chorobotwórcze. Zależność ta występuje nie tylko u ludzi, ale również u zwierząt. Np. szczury pozbawione możliwości uniknięcia szoku elektrycznego, po serii nieudanych prób wpadały w stan odrętwienia i apatii, nie reagowały na bodźce i nie próbowały zmienić sytuacji nawet wtedy, kiedy pojawiła się taka możliwość. Stopniowo ich stan się pogarszał, doprowadzając do śmierci. Również małpy obarczone odpowiedzialnością za unikanie szoku elektrycznego poprzez odpowiednie naciskanie dźwigni, po pewnym czasie zapadały na wrzody żołądka i zaczynały poważnie chorować.

3.O czym decydują przekonania?

Człowiek nabywa i kształtuje swoje przekonania przez całe życie. Z wielu zdajemy sobie doskonale sprawę i możemy je przywołać w dowolnej chwili, inne pozostają poza zasięgiem naszej świadomości, jednak ich znaczenie jest tak samo wielkie. Przekonania dotyczą również ogólnego stanu własnego zdrowia (np. „Mam silny organizm”, „Jestem chorowity”), radzenia sobie z chorobą („Zwykle szybko wracam do zdrowia”, „ Kiedy dopadnie mnie choroba, długo nie mogę się pozbierać”), a nawet przewidywań dotyczących zachorowania czy śmierci („Na pewno zachoruję na raka, tak samo jak moja babcia”, „Nie dożyje do 60-tki”). Silne, pielęgnowane przekonania nierzadko się realizują – mówimy wtedy o tzw. samospełniającej się przepowiedni. Niekiedy doprowadzić mogą nawet do śmierci, jak w przypadku cytowanym w literaturze (Zimbardo: Psychologia i życie), a dotyczącym pewnego mężczyzny. Był on członkiem społeczności, w której funkcjonowało wiele rytuałów magicznych i związanych z tym zasad. Uważano m.in., że zjedzenie określonych potraw powoduje natychmiastowy zgon. Kiedy mężczyzna ten dowiedział się przypadkiem, że podczas wizyty u swojego znajomego na Zachodzie zjadł nieświadomie zakazany produkt, to mimo iż od tamtego zdarzenia minęły 2 lata, natychmiast zmarł.

4.Czy predyspozycje do zdrowia lub choroby mogą wynikać z osobowości?

Na osobowość człowieka składa się wiele czynników, m.in. sposób wyznaczania i realizowania celów, układania relacji z innymi ludźmi, radzenia sobie ze stresem. To wszystko tworzy bardziej lub mniej spójny styl funkcjonowania, który odnosi się również do spraw zdrowotnych i pozostaje względnie stały przez całe życie. Tak więc troska o stan własnego zdrowia, zapobieganie chorobom, sposób reagowania w momencie pojawienia się objawów, stosowanie się do zaleceń lekarskich, itp., są bardzo indywidualne i niewątpliwie stanowią pewną predyspozycję do zachowania zdrowia lub chorowania.

5.Dlaczego stres jest wrogiem zdrowia?

Stres, zwłaszcza gdy jest silny i przewlekły, powoduje zmianę funkcjonowania psycho – fizycznego całego organizmu, a nierzadko doprowadza również do trwałego uszkodzenia konkretnych obszarów w ciele. Zdecydowanie osłabia odporność i sprawia, że stajemy się bardziej podatni na czynniki chorobotwórcze oraz uaktywnienie się niekorzystnych mechanizmów. Np. obciążająca, odpowiedzialna i nerwowa praca może przyczynić się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, konflikt z inną osobą doprowadzić do uporczywych bólów głowy, a śmierć życiowego partnera wyzwolić proces nowotworowy.

6.Jakie sytuacje są szczególnie szkodliwe dla zdrowia?

Każdy z nas reaguje na życiowe sytuacje w swój indywidualny sposób, można jednak wyróżnić kilka, które u większości z nas wywołują podobne, negatywne emocje i obciążenie układu odporności psycho – fizycznej. Należą do nich:
•konflikty - zarówno interpersonalne, czyli z innymi ludźmi – partnerem, dziećmi, znajomymi i nieznajomymi, szefem, jak i te wewnętrzne, czyli przeżywane np. wtedy, gdy trzeba podjąć jakąś ważną decyzję
•frustracje – sytuacje, w których nie jesteśmy w stanie zaspokoić jakiejś ważnej potrzeby, np. spieszymy się na spotkanie, a autobus właśnie się zepsuł, bezskutecznie szukamy pracy czy nie zdajemy egzaminu, pomimo wysiłku włożonego w przygotowanie
•utrata cenionej wartości, a nawet sam lęk przed taką utratą – cenioną wartością mogą być zarówno idee, jak i przedmioty czy konkretni ludzie – wszystko to, co jest dla nas ważne i nadaje sens naszemu życiu
•odtrącenie i odosobnienie – człowiek jest istotą społeczną, dlatego większość ludzi źle znosi samotność - zwłaszcza wtedy gdy nie jest wyborem, ale koniecznością

autorka: Monika Bąk - Sosnowska